Chart story #1: Điểm nhấn ngành chứng khoán nhìn từ báo cáo tài chính quý 3
Một bức tranh hơn ngàn lời nói. Với mục đích truyền tải thông tin theo cách dễ dàng và hiệu quả nhất, mình sẽ bắt đầu thực hiện chuỗi seri Chart Story với các chủ đề liên quan đến kinh tế và đầu tư theo hình thức kể chuyện bằng chart. 3 tiêu chí của chuỗi bài viết này đó là: ít chữ, nhiều “hình” và đương nhiên không thể thiếu những dữ liệu “độc”.
Chủ đề trong số đầu tiên chính là về báo cáo tài chính quý 3 của ngành chứng khoán. Cảm ơn đội ngũ Wigroup đã hỗ trợ mình về mặt dữ liệu và tạo ra một công cụ tuyệt vời là Widata. Ok let’s go !
Kết quả kinh doanh khởi sắc
Đầu tiên là cái mà ai cũng quan tâm nhất: lợi nhuận. Tổng kết quý 3 lãi ròng toàn ngành (ngoại trừ VND và VDS) đạt 4862 tỷ, tăng 86% so với cùng kỳ. Top 5 về lợi nhuận của ngành không có gì thay đổi, vẫn là những cái tên quen thuộc như TCBS, SSI, VPS, VPBS, HCM… Trong số các ông lớn đầu ngành thì SSI là cái tên có mức tăng ấn tượng hơn cả (+111% YoY), có lẽ vì thế mà giá cổ phiếu cũng có diễn biến tích cực hơn phần còn lại.
Nhưng không có gì bất ngờ
Chẳng cần phải dự phóng đâu xa xôi, diễn biến của Vnindex chính là thước đo phản ánh chính xác nhất hiệu quả kinh doanh của ngành. Chart dưới là tương quan giữa diễn biến thị trường và lãi ròng toàn ngành. Với mức tăng hơn 3% của Vnindex, quý 3 là quý ghi nhận mức lãi cao nhất của ngành kể từ đầu năm 2022 (dù vẫn kém xa mức đỉnh quý 4/2021)
Tự doanh là động lực chính cho sự tăng trưởng
Mức tăng trưởng so với cùng kỳ của ngành phần lớn được đóng góp từ lợi nhuận của mảng tự doanh. Tuy nhiên so với hai quý đầu năm, tỷ trọng mảng tự doanh trong tổng lợi nhuận của ngành giảm xuống chỉ còn 38%. Mảng cho vay ký quỹ đang là mảng “ăn nên làm ra” nhất của các công ty chứng khoán.
Thị phần phí của Big 8 tiếp tục được mở rộng
Một thống kê khá thú vị về thị phần giá trị giao dịch (dữ liệu từ HSX) và thị phần phí giao dịch (được mình tính toán từ dữ liệu doanh thu mảng môi giới) của 8 doanh nghiệp đầu ngành. Trong khi thị phần giá trị giao dịch của nhóm này thay đổi không quá nhiều từ quý 4/2020 đến này thì thị phần phí giao dịch lại biến động rất mạnh và theo xu hướng của Vnindex. Điều này có nghĩa là trong những giai đoạn thị trường “uptrend”, các công ty top đầu có xu hướng tăng phí giao dịch để thu được nhiều lãi hơn.
Dư nợ margin đang ở mức cao nhưng nó không phải là chỉ báo cho thị trường.
Tính đến cuối quý 3, dư nợ margin toàn ngành đạt hơn 150 nghìn tỷ cùng với hơn 76 nghìn tỷ tiền mặt của khách hàng đang để tại cái công ty chứng khoán. Tỷ lệ margin/vốn hóa thị trường (tổng HSX và HNX) đang cận kề mức đỉnh đạt 3.06%. Rất nhiều nhà đầu tư vẫn hay bận tâm đến con số Margin và xem đây là một indicator cảnh báo đỉnh thị trường. Tuy nhiên trên góc độ dữ liệu thì mình thấy không có sự liên quan nào giữa tỷ lệ Margin và Vnindex.
Công ty chứng khoán nào đang có lãi margin hấp dẫn nhất?
Cùng với đà giảm của lãi suất ngân hàng thì lãi suất cho vay của các công ty chứng khoán cũng có sự sụt giảm nhẹ trong quý 3. Cụ thể, trung bình trên thị trường các công ty chứng khoán đang cho vay với mức lãi suất khoảng 12.1%, giảm nhẹ so với mức 12.7% của quý trước đó. Dựa trên dữ liệu tính toán của mình thì KIS và Mirae Asset đang là hai công ty chứng khoán có mức lãi suất cho vay hấp dẫn nhất thị trường (trong số các công ty lớn). Nhóm cho vay với mức lãi suất cao có thể kể đến là VND và MBS.
Tại sao mảng cho vay là gà đẻ trứng vàng của các công ty chứng khoán?
Chart dưới là NIM (biên lãi suất) của ngành chứng khoán, được tính bằng trung bình lãi suất cho vay trong kỳ trừ đi trung bình lãi suất huy động trong kỳ. Tính đến cuối quý 3, NIM của ngành đạt khoảng 7.3%, tăng nhẹ so với mức 6.7% trong quý 4. So với ngành ngân hàng, có thể thấy NIM của ngành chứng khoán hấp dẫn hơn rất nhiều. Trong khi đó, rủi ro cho vay của các công ty chứng khoán là thấp hơn nhờ các nghiệp vụ xử lý ký quỹ của mình.
Mảng tự doanh là yếu tố chính quyết định đến giá cổ phiếu
Tính đến cuối quý 3, tỷ lệ Cổ phiếu đầu tư/tổng tài sản của toàn ngành đạt khoảng 7.2%. Có nghĩa là cứ có 100 đồng vốn thì các công ty chứng khoán sẽ dành 7.2 đồng đi đầu tư cổ phiếu. Top 3 công ty có tỷ lệ này cao nhất ngành là VIX, VCI, SHS.
Đây cũng là nhóm công ty “nhạy cảm” nhất với biến động thị trường. Tính từ đầu năm đến lúc thị trường bắt đầu pha giảm (ngày 12/9), ngành chứng khoán tăng 120%, trong khi bộ ba VIX, VCI, SHS tăng lần lượt 264, 121 và 144%. Đương nhiên đây cũng là nhóm cổ phiếu sẽ giảm nhanh nhất nếu thị trường có biến.
Cuối cùng, có nên đầu tư ngành chứng khoán không?
Mặc dù “High risk high return” nhưng nhìn chung hiệu suất về giá của ngành cho giai đoạn 2020 – 2022 vẫn ở mức rất cao. Tăng 437% tính từ đầu 2020 so với mức tăng chỉ 14.6% của Vnindex. Trong giai đoạn thị trường giảm ngành chứng khoán sẽ giảm nhanh hơn so với Vnindex, nhưng nếu bạn tin tưởng thị trường sẽ tăng trưởng trong dài hạn thì thì việc “hold to die” đối với cổ phiếu ngành chứng khoán cũng không phải là một lựa chọn quá tệ.